[رادیو فردا 1 بهمن 1387]
بهروز کارونیتوسط
گزارش ها از تهران حاکی از تخريب بخشی از گورستان خاوران و تبديل آن به پارک است.
خاوران، منطقه ای در شرق تهران، پس از دفن شماری از زندانيان سياسی اعدام شده در سال ۱۳۶۷ خورشيدی، در ايران و جهان، شهرت يافت.
در همين ارتباط، چند تن از خانواده های اعدام شدگان دهه ۶۰ با انتشار نامه ای خبر دادند: ماموران دولت جمهوری اسلامی ايران در فاصله روزهای ۲۰ تا ۲۷ دی ماه، قسمتی از گورستان خاوران را با بولدوزر زير و رو کرده و با ريختن خاک تازه در آن محل، اقدام به کاشت درخت کرده اند.
اعدام های ۱۳۶۷ و مبارزه با بيست سال فراموشی
جعفر بهکيش در کانادا، که چند تن از بستگان خود را در دهه ۶۰ از دست داده است، با تاييد اين موضوع به «راديو فردا» گفت: «ما اطلاعات زيادی در مورد تخريب های انجام گرفته نداريم. برای مثال، نمی دانيم خاکبرداری تا چه عمقی انجام گرفته و اينکه آيا بازمانده قربانيان را به طور کامل به جای ديگری منتقل کرده اند يا خير.»
امیر منتظری در تهران، فرزند یکی از اعدام شدگان دهه ۶۰، در گفت و گو با «راديو فردا» تخریب بخشی از گورستان خاوران را تایید کرد و گفت: «حتی شنیده شده است که گورستان بهاییان در این محل تخریب شده است.»
گزارش تخريب بخشی از گورستان خاوران در حالی انتشار يافته است که در ساليان قبل، بارها شايعاتی در خصوص اين اقدام مطرح شده بود.
در آخرين مورد، در تابستان سال جاری، اين احتمال نيز مطرح شد که در اين محل، گورستان عمومی ديگری احداث شود.
امير منتظری گفت: «بارها و بارها تهديد شده بود که اين محل را به بازار ميوه و آشغال فروشی و يا فرهنگسرا تبديل می کنند.»
در اين سال، آنچه که از سوی فعالان سياسی و حقوق بشر، «کشتار مخفيانه» يا «اعدام های جمعی زندانيان سياسی» در زندان های جمهوری اسلامی ايران ناميده می شود، آغاز شد.
به گفته فعالان سياسی و حقوق بشر، چند هزار زندانی سياسی در تابستان و پاييز ۱۳۶۷، به پايان دوران محکوميت اعلام شده خود نزديک شده بودند و حتی مدت محکوميت برخی از آنان، روزها و ماه ها قبل به پايان رسيده بود.
اما به جای آزادی، اين زندانيان در زندان های اوين تهران و گوهردشت کرج و همچنين زندان های مشهد، شيراز، اهواز و برخی ديگر از شهرهای ايران اعدام شدند.
اين اعدام ها توسط هيئت سه نفره ای تحت فرمان آيت الله خمينی، بنيانگذار جمهوری اسلامی، و در پی عمليات «مرصاد» يا « فروغ جاويدان» از سوی سازمان مجاهدين خلق صورت گرفت.
در اين عمليات، شبه نظاميان مجاهدين خلق اقدام به حمله به ايران با هدف سرنگونی نظام جمهوری اسلامی کردند.
اگرچه بيشتر اعدام شدگان ۱۳۶۷ را مجاهدين خلق تشکيل می دهند، اما شمار زيادی از زندانيان سياسی با گرايش های گوناگون سياسی نيز در اين ميان اعدام شدند.
هنوز کسی نمی داند که پيکر فرزند، برادر، خواهر يا همسرش در کجا به خاک سپرده شده است. خانواده ها تنها می دانند اجساد بسياری از اعدام شدگان در گورهای دسته جمعی که «کانال» نام گرفته است، قرار دارند.
معروف ترين اين گورهای دسته جمعی، دو کانال به عرض دو متر و طول ۱۰ متر در گورستان خاوران در جنوب تهران است.
خانواده های برخی از زندانيان سياسی اعدام شده، فروردين و شهريور هر سال در اين محل گرد می آيند و ياد عزيزان خود را گرامی می دارند.
اعدام های دسته جمعی سال ۱۳۶۷، نخستين بار توسط آيت الله حسينعلی منتظری علنی شد؛ اقدامی که به گفته برخی از ناظران سياسی، از دلايل برکناری او از سمت نيابت ولايت فقيه به شمار می رود.
با اين همه، با گذشت بيش از ۲۰ سال از آن تاريخ، مسئولان جمهوری اسلامی ايران هيچ گاه به طور رسمی در اين باره سخن نگفته و اعدام های دسته جمعی سال ۱۳۶۷ را با وجود گورهای دسته جمعی در خاوران نپذيرفته اند.
در مقابل، در کنار سکوت حاکم بر پرونده اعدام های دسته جمعی سال ۱۳۶۷، مسئولان جمهوری اسلامی ايران، اعدام اعضای گروه های موسوم به ضد انقلابی در دهه ۶۰ را مجازاتی شايسته برای آنان دانسته اند.
در روزهای اخير، گزارش هايی در برخی از سايت ها منتشر شده که حاکی از تخريب بخشی از گورستان خاوران است.
آغاز روند تخريب گورستان خاوران موسوم به گلزار خاوران، به گفته خانواده اعدام شدگان دهه ۶۰، ادامه اقداماتی است که از تابستان سال جاری، با اعمال فشار، بازداشت، احضار و حتی هجوم به منازل بازماندگان شروع شد.
در همين ارتباط، درهای گورستان را برای مدتی بر روی بازماندگان قربانيان بستند. خانواده های مراجعه کننده به خاوران از سوی ماموران وزارت اطلاعات، احضار و مورد بازجويی قرار گرفتند.
در اين ميان، اين پرسش مطرح می شود که هدف از تخريب گورستان خاوران چيست؟
امیر منتظری اعتقاد دارد: «بخشی از اين اقدام به خاطر رسانه های شدن بيش از پيش قتل عام سياسی اين عزيزان است و بخش ديگری به دليل سياسی شدن فضای جامعه و اوج گيری فعاليت جنبش های اجتماعی در ايران است.»
اما آيا اين گونه اقدامات می تواند در پاک کردن اين رويداد از اذهان کمک کند؟
پاسخ آقای منتظری منفی است. وی گفت: «سند يک قتل عام سياسی را نمی توان با از بين بردن آن اسناد نابود کرد. بخشی از اين سند، خانواده های قربانيان هستند که برخی ديگر از آنان، سه تا چهار عضو خانواده خود را از دست داده اند.»
وی با اشاره به اينکه خانواده های اعدام شدگان دهه ۶۰ «ديگر چيز زيادی برای از دست دادن ندارند»، افزود: «ديگر نمی شود سکوت کرد و ما در قبال از بين رفتن آنچه که برای ما باقی مانده بود، واکنش نشان خواهيم داد.»
در سال های اخير برخی از خانواده های اعدام شدگان، اقداماتی را برای حفظ خاوران انجام دادند. در اين خصوص، به نوشته برخی از سايت ها، اين خانواده ها دو سال پيش با ارسال نامه ای به آيت الله منتظری، از او خواستند نظرش را در مورد تخريب گورستان غير مسلمان ها اعلام کند.
آيت الله منتظری در پاسخ به اين پرسش «که آيا تخريب گورستان غير مسلمين مجاز است؟» آن گونه که در سايت های اينترنتی منعکس شده است، به صراحت اعلام کرد:« در اسلام، بی احترامی به ميت و تخريب گورستان حتا غير مسلمان جايز نيست.»
پيش از اين نيز سازمان عفو بين الملل که مقر آن در لندن است، در اوايل شهريورماه سال جاری خواستار مجازات عاملان اعدام زندانيان سياسی در ايران در سال ۱۳۶۷ شده بود.
به گفته اين سازمان حقوق بشری، قوانين بين المللی حقوق بشر ايجاب می کند که مقامات ايران در موارد نقض حق حيات، مانند موارد ارتکابی در طول «قتل عام زندانيان»، تحقيقاتی جامع و بی طرفانه انجام دهند و مسئولان آن را شناسايی و تسليم عدالت کنند.
عفو بين الملل در بيانيه خود نوشت : «گذشت زمان و کوتاهی در اين مورد به هيچ عنوان از اين مسئوليت نمی کاهد.»
