[بی بی سی 14 دی 1387]
احمد زیدآبادی
تحلیلگر مسایل خاورمیانه
نوری المالکی، نخست وزیر عراق، در راس یک هیئت بلندپایه اقتصادی به ایران سفر کرده است تا با مقام‌های ایرانی دیدار و گفتگو کند.
این چهارمین سفر آقای مالکی به تهران از زمان انتخاب وی به نخست وزیری عراق است. نخست وزیر عراق قرار بود یک هفته قبل به ایران سفر کند، اما به گفته مقام‌های ایرانی، به دلایل غیر سیاسی انجام این سفر به تعویق افتاد.
خبرگزاری‌های بین‌المللی، هدف از سفر آقای مالکی به تهران را مذاکره در باره پیمان امنیتی بین بغداد و واشنگتن اعلام کرده‌اند، اما از آنجا که مسائل بسیاری بین ایران و عراق وجود دارد به نظر می‌رسد که آقای مالکی در باره آنها نیز با طرف‌های ایرانی خود گفتگو خواهد کرد.
پیمان امنیتی بین عراق و آمریکا در واقع «عملی انجام شده» تلقی می‌شود چرا که این پیمان به تصویب نهادهای قانونی حاکم بر عراق رسیده و اجرای آن از اول سال جاری میلادی با واگذاری تامین امنیت منطقه سبز بغداد به نیروهای عراقی آغاز شده است و بنابراین نظر مثبت یا منفی ایران در باره اصل پیمان دیگر اثری ندارد.
با این حال، نحوه اجرای پیمان همچنان مورد نگرانی ایران است که احتمالا آقای مالکی در سفرش به تهران تلاش خواهد کرد که نگرانی‌های ایران در بعضی موارد را رفع کند.
یکی از نگرانی‌های ایران، استفاده آمریکا از خاک عراق برای ضربه زدن احتمالی به ایران است که در این مورد دولت عراق و شخص آقای مالکی بارها تاکید کرده‌اند که عراق به هیچ وجه به صورت پایگاهی برای آسیب رساندن به همسایگان این کشور در نخواهد آمد و در پیمان امنیتی بین بغداد و واشنگتن نیز گویا به این موضوع اشاره شده است.
نگرانی دیگر ایران اما سرنوشت نیروهای سازمان مجاهدین خلق در عراق است، سازمانی که در حقیقت، سرسخت ترین دشمن جمهوری اسلامی محسوب می‌شود. نیروهای سازمان مجاهدین خلق در اردوگاهی به نام اشرف در شمال بغداد تحت کنترل و حفاظت ارتش آمریکا به سر می‌برند و طبق پیمان امنیتی بغداد - واشنگتن قرار است مسئولیت اردوگاه اشرف به زودی به دولت عراق منتقل شود.
آقای مالکی پیش از سفر به تهران گفته بود که سازمان مجاهدین خلق یک سازمان تروریستی است و از این رو نمی‌تواند در عراق فعالیتی داشته باشد زیرا این مساله با قانون اساسی عراق مغایر است. بااین حال، آقای مالکی تاکید کرده بود که اعضای مجاهدین خلق را مجبور به بازگشت به ایران نخواهد کرد بلکه به آنها اجازه داده خواهد شد که به هر کشوری که مایلند منتقل شوند.
آقای مالکی البته ضرب‌الاجلی برای خروج مجاهدین خلق از عراق تعیین نکرد و همین نکته احتمالا در دستور مذاکرات او با مقام‌های ایرانی خواهد بود. جمهوری اسلامی خواستار تحویل اعضای مجاهدین خلق و بخصوص رهبران آنها به ایران است، اما آمریکا ظاهرا از دولت عراق تضمین‌هایی دریافت کرده است که با ساکنان قرارگاه اشرف، «رفتار انسانی» صورت گیرد.
از نگاه آمریکا، رفتار انسانی با سازمان مجاهدین خلق عدم تحویل آنها به ایران است و این موضوعی است که دولت عراق خود را به آن پایبند نشان می‌دهد. با این همه، اینکه اعضای سازمان مجاهدین خلق چه زمانی و به چه ترتیبی خاک عراق را ترک کنند، ممکن است موضوعی برای «معامله» بین عراق و ایران باشد.
هر چند که دولت عراق بر ماهیت تروریستی سازمان مجاهدین خلق تاکید می‌ورزد، اما از نقطه نظر سیاسی بعید است بدون دریافت امتیاز روشنی از طرف ایران، آنها را از خاک خود اخراج کند. دولت عراق در پاره‌ای از موضوعات از جمله اصلاح پیمان مرزی سال ۱۹۷۵ بین دو کشور (موسوم به بیاینه الجزایر) و آنچه برخی از محافل عراقی حمایت ایران از گروههای شورشی در عراق می‌نامند، خواستار تغییر موضع ایران است و «معامله» احتمالی بر سر مجاهدین خلق، بی‌ارتباط با این مسائل به نظر نمی‌رسد.
مسلما ایران در مورد اصلاح پیمان مرزی سال ۱۹۷۵ انعطاف نشان نخواهد داد، اما احتمال اینکه حمایت ایران از گروه مقتدی صدر به نحوی به اخراج مجاهدین خلق از خاک عراق پیوند بخورد، وجود دارد. دولت عراق به طور کلی از عملکرد نیروهای مقتدی صدر بسیار ناراضی است و موضع جنجالی این گروه در برابر پیمان امنیتی بغداد - واشنگتن بخصوص آقای مالکی را که مدافع سرسخت پیمان مزبور است، از گروه صدر بیش از پیش ناخرسند کرده است.
از این جهت، حمایت تبلیغاتی ایران از خط مشی گروه صدر از جمله تجلیل گسترده و بعضا رسمی تهران از پرتاب دو لنگه کفش منتظر الزیدی روزنامه نگار عراقی به جورج بوش رئیس جمهور آمریکا که حامیان دولت عراق آن را بی‌احترامی به شخص آقای مالکی تلقی کرده‌اند، نیز مورد نگرانی مقام‌های عراقی است.
به هر حال، در کنار مسائل بسیاری که در منطقه خاورمیانه در جریان است و ممکن است مورد مذاکره رهبران دو کشور قرار گیرد، به نظر می‌رسد سرنوشت مجاهدین خلق در عراق و رویکرد تبلیغاتی دولت ایران در مقابل جریان‌های سیاسی در عراق بخصوص جریان صدر، جدی‌ترین موضوع مذاکره بین آقای مالکی و مقام‌های ایرانی باشد.
ظاهرا همانطور که سرنوشت مجاهدین خلق برای دولت ایران مهم است، رابطه ایران با گروه صدر بویژه در ماههای منتهی به برگزاری انتخابات استانی در عراق برای دولت آقای مالکی نیز از اهمیت برخوردار است.
